భగవద్గీత - అధ్యాయం 2

అథ ద్వితీయోఽధ్యాయః .
సాంఖ్యయోగః .

సంజయ ఉవాచ -

తం తథా కృపయావిష్టమశ్రుపూర్ణాకులేక్షణం .
విషీదంతమిదం వాక్యమువాచ మధుసూదనః ..

శ్రీభగవానువాచ -

కుతస్త్వా కశ్మలమిదం విషమే సముపస్థితం .
అనార్యజుష్టమస్వర్గ్యమకీర్తికరమర్జున ..

క్లైబ్యం మా స్మ గమః పార్థ నైతత్త్వయ్యుపపద్యతే .
క్షుద్రం హృదయదౌర్బల్యం త్యక్త్వోత్తిష్ఠ పరంతప ..

అర్జున ఉవాచ -

కథం భీష్మమహం సంఖ్యే ద్రోణం చ మధుసూదన .
ఇషుభిః ప్రతియోత్స్యామి పూజార్హావరిసూదన ..

గురూనహత్వా హి మహానుభావాన్
శ్రేయో భోక్తుం భైక్ష్యమపీహ లోకే .
హత్వార్థకామాంస్తు గురూనిహైవ
భుంజీయ భోగాన్ రుధిరప్రదిగ్ధాన్ ..

న చైతద్విద్మః కతరన్నో గరీయో
యద్వా జయేమ యది వా నో జయేయుః .
యానేవ హత్వా న జిజీవిషామ-
స్తేఽవస్థితాః ప్రముఖే ధార్తరాష్ట్రాః ..

కార్పణ్యదోషోపహతస్వభావః
పృచ్ఛామి త్వాం ధర్మసమ్మూఢచేతాః .
యచ్ఛ్రేయః స్యాన్నిశ్చితం బ్రూహి తన్మే
శిష్యస్తేఽహం శాధి మాం త్వాం ప్రపన్నం ..

న హి ప్రపశ్యామి మమాపనుద్యాద్
యచ్ఛోకముచ్ఛోషణమింద్రియాణాం .
అవాప్య భూమావసపత్నమృద్ధం
రాజ్యం సురాణామపి చాధిపత్యం ..

సంజయ ఉవాచ -

ఏవముక్త్వా హృషీకేశం గుడాకేశః పరంతప .
న యోత్స్య ఇతి గోవిందముక్త్వా తూష్ణీం బభూవ హ ..

తమువాచ హృషీకేశః ప్రహసన్నివ భారత .
సేనయోరుభయోర్మధ్యే విషీదంతమిదం వచః ..

శ్రీభగవానువాచ -

అశోచ్యానన్వశోచస్త్వం ప్రజ్ఞావాదాంశ్చ భాషసే .
గతాసూనగతాసూంశ్చ నానుశోచంతి పండితాః ..

న త్వేవాహం జాతు నాసం న త్వం నేమే జనాధిపాః .
న చైవ న భవిష్యామః సర్వే వయమతః పరం ..

దేహినోఽస్మిన్యథా దేహే కౌమారం యౌవనం జరా .
తథా దేహాంతరప్రాప్తిర్ధీరస్తత్ర న ముహ్యతి ..

మాత్రాస్పర్శాస్తు కౌంతేయ శీతోష్ణసుఖదుఃఖదాః .
ఆగమాపాయినోఽనిత్యాస్తాంస్తితిక్షస్వ భారత ..

యం హి న వ్యథయంత్యేతే పురుషం పురుషర్షభ .
సమదుఃఖసుఖం ధీరం సోఽమృతత్వాయ కల్పతే ..

నాసతో విద్యతే భావో నాభావో విద్యతే సతః .
ఉభయోరపి దృష్టోఽన్తస్త్వనయోస్తత్త్వదర్శిభిః ..

అవినాశి తు తద్విద్ధి యేన సర్వమిదం తతం .
వినాశమవ్యయస్యాస్య న కశ్చిత్కర్తుమర్హతి ..

అంతవంత ఇమే దేహా నిత్యస్యోక్తాః శరీరిణః .
అనాశినోఽప్రమేయస్య తస్మాద్యుధ్యస్వ భారత ..

య ఏనం వేత్తి హంతారం యశ్చైనం మన్యతే హతం .
ఉభౌ తౌ న విజానీతో నాయం హంతి న హన్యతే ..

న జాయతే మ్రియతే వా కదాచిన్
నాయం భూత్వా భవితా వా న భూయః .
అజో నిత్యః శాశ్వతోఽయం పురాణో
న హన్యతే హన్యమానే శరీరే ..

వేదావినాశినం నిత్యం య ఏనమజమవ్యయం .
కథం స పురుషః పార్థ కం ఘాతయతి హంతి కం ..

వాసాంసి జీర్ణాని యథా విహాయ
నవాని గృహ్ణాతి నరోఽపరాణి .
తథా శరీరాణి విహాయ జీర్ణా-
న్యన్యాని సంయాతి నవాని దేహీ ..

నైనం ఛిందంతి శస్త్రాణి నైనం దహతి పావకః .
న చైనం క్లేదయంత్యాపో న శోషయతి మారుతః ..

అచ్ఛేద్యోఽయమదాహ్యోఽయమక్లేద్యోఽశోష్య ఏవ చ .
నిత్యః సర్వగతః స్థాణురచలోఽయం సనాతనః ..

అవ్యక్తోఽయమచింత్యోఽయమవికార్యోఽయముచ్యతే .
తస్మాదేవం విదిత్వైనం నానుశోచితుమర్హసి ..

అథ చైనం నిత్యజాతం నిత్యం వా మన్యసే మృతం .
తథాపి త్వం మహాబాహో నైవం శోచితుమర్హసి ..

జాతస్య హి ధ్రువో మృత్యుర్ధ్రువం జన్మ మృతస్య చ .
తస్మాదపరిహార్యేఽర్థే న త్వం శోచితుమర్హసి ..

అవ్యక్తాదీని భూతాని వ్యక్తమధ్యాని భారత .
అవ్యక్తనిధనాన్యేవ తత్ర కా పరిదేవనా ..

ఆశ్చర్యవత్పశ్యతి కశ్చిదేన-
మాశ్చర్యవద్వదతి తథైవ చాన్యః .
ఆశ్చర్యవచ్చైనమన్యః శృణోతి
శ్రుత్వాప్యేనం వేద న చైవ కశ్చిత్ ..

దేహీ నిత్యమవధ్యోఽయం దేహే సర్వస్య భారత .
తస్మాత్సర్వాణి భూతాని న త్వం శోచితుమర్హసి ..

స్వధర్మమపి చావేక్ష్య న వికంపితుమర్హసి .
ధర్మ్యాద్ధి యుద్ధాచ్ఛ్రేయోఽన్యత్క్షత్రియస్య న విద్యతే ..

యదృచ్ఛయా చోపపన్నం స్వర్గద్వారమపావృతం .
సుఖినః క్షత్రియాః పార్థ లభంతే యుద్ధమీదృశం ..

అథ చేత్త్వమిమం ధర్మ్యం సంగ్రామం న కరిష్యసి .
తతః స్వధర్మం కీర్తిం చ హిత్వా పాపమవాప్స్యసి ..

అకీర్తిం చాపి భూతాని కథయిష్యంతి తేఽవ్యయాం .
సంభావితస్య చాకీర్తిర్మరణాదతిరిచ్యతే ..

భయాద్రణాదుపరతం మంస్యంతే త్వాం మహారథాః .
యేషాం చ త్వం బహుమతో భూత్వా యాస్యసి లాఘవం ..

అవాచ్యవాదాంశ్చ బహూన్వదిష్యంతి తవాహితాః .
నిందంతస్తవ సామర్థ్యం తతో దుఃఖతరం ను కిం ..

హతో వా ప్రాప్స్యసి స్వర్గం జిత్వా వా భోక్ష్యసే మహీం .
తస్మాదుత్తిష్ఠ కౌంతేయ యుద్ధాయ కృతనిశ్చయః ..

సుఖదుఃఖే సమే కృత్వా లాభాలాభౌ జయాజయౌ .
తతో యుద్ధాయ యుజ్యస్వ నైవం పాపమవాప్స్యసి ..

ఏషా తేఽభిహితా సాంఖ్యే బుద్ధిర్యోగే త్విమాం శృణు .
బుద్ధ్యా యుక్తో యయా పార్థ కర్మబంధం ప్రహాస్యసి ..

నేహాభిక్రమనాశోఽస్తి ప్రత్యవాయో న విద్యతే .
స్వల్పమప్యస్య ధర్మస్య త్రాయతే మహతో భయాత్ ..

వ్యవసాయాత్మికా బుద్ధిరేకేహ కురునందన .
బహుశాఖా హ్యనంతాశ్చ బుద్ధయోఽవ్యవసాయినాం ..

యామిమాం పుష్పితాం వాచం ప్రవదంత్యవిపశ్చితః .
వేదవాదరతాః పార్థ నాన్యదస్తీతి వాదినః ..

కామాత్మానః స్వర్గపరా జన్మకర్మఫలప్రదాం .
క్రియావిశేషబహులాం భోగైశ్వర్యగతిం ప్రతి ..

భోగైశ్వర్యప్రసక్తానాం తయాపహృతచేతసాం .
వ్యవసాయాత్మికా బుద్ధిః సమాధౌ న విధీయతే ..

త్రైగుణ్యవిషయా వేదా నిస్త్రైగుణ్యో భవార్జున .
నిర్ద్వంద్వో నిత్యసత్త్వస్థో నిర్యోగక్షేమ ఆత్మవాన్ ..

యావానర్థ ఉదపానే సర్వతః సంప్లుతోదకే .
తావాన్సర్వేషు వేదేషు బ్రాహ్మణస్య విజానతః ..

కర్మణ్యేవాధికారస్తే మా ఫలేషు కదాచన .
మా కర్మఫలహేతుర్భూర్మా తే సంగోఽస్త్వకర్మణి ..

యోగస్థః కురు కర్మాణి సంగం త్యక్త్వా ధనంజయ .
సిద్ధ్యసిద్ధ్యోః సమో భూత్వా సమత్వం యోగ ఉచ్యతే ..

దూరేణ హ్యవరం కర్మ బుద్ధియోగాద్ధనంజయ .
బుద్ధౌ శరణమన్విచ్ఛ కృపణాః ఫలహేతవః ..

బుద్ధియుక్తో జహాతీహ ఉభే సుకృతదుష్కృతే .
తస్మాద్యోగాయ యుజ్యస్వ యోగః కర్మసు కౌశలం ..

కర్మజం బుద్ధియుక్తా హి ఫలం త్యక్త్వా మనీషిణః .
జన్మబంధవినిర్ముక్తాః పదం గచ్ఛంత్యనామయం ..

యదా తే మోహకలిలం బుద్ధిర్వ్యతితరిష్యతి .
తదా గంతాసి నిర్వేదం శ్రోతవ్యస్య శ్రుతస్య చ ..

శ్రుతివిప్రతిపన్నా తే యదా స్థాస్యతి నిశ్చలా .
సమాధావచలా బుద్ధిస్తదా యోగమవాప్స్యసి ..

అర్జున ఉవాచ -

స్థితప్రజ్ఞస్య కా భాషా సమాధిస్థస్య కేశవ .
స్థితధీః కిం ప్రభాషేత కిమాసీత వ్రజేత కిం ..

శ్రీభగవానువాచ -

ప్రజహాతి యదా కామాన్సర్వాన్పార్థ మనోగతాన్ .
ఆత్మన్యేవాత్మనా తుష్టః స్థితప్రజ్ఞస్తదోచ్యతే ..

దుఃఖేష్వనుద్విగ్నమనాః సుఖేషు విగతస్పృహః .
వీతరాగభయక్రోధః స్థితధీర్మునిరుచ్యతే ..

యః సర్వత్రానభిస్నేహస్తత్తత్ప్రాప్య శుభాశుభం .
నాభినందతి న ద్వేష్టి తస్య ప్రజ్ఞా ప్రతిష్ఠితా ..

యదా సంహరతే చాయం కూర్మోఽఙ్గానీవ సర్వశః .
ఇంద్రియాణీంద్రియార్థేభ్యస్తస్య ప్రజ్ఞా ప్రతిష్ఠితా ..

విషయా వినివర్తంతే నిరాహారస్య దేహినః .
రసవర్జం రసోఽప్యస్య పరం దృష్ట్వా నివర్తతే ..

యతతో హ్యపి కౌంతేయ పురుషస్య విపశ్చితః .
ఇంద్రియాణి ప్రమాథీని హరంతి ప్రసభం మనః ..

తాని సర్వాణి సంయమ్య యుక్త ఆసీత మత్పరః .
వశే హి యస్యేంద్రియాణి తస్య ప్రజ్ఞా ప్రతిష్ఠితా ..

ధ్యాయతో విషయాన్పుంసః సంగస్తేషూపజాయతే .
సంగాత్సంజాయతే కామః కామాత్క్రోధోఽభిజాయతే ..

క్రోధాద్భవతి సమ్మోహః సమ్మోహాత్స్మృతివిభ్రమః .
స్మృతిభ్రంశాద్ బుద్ధినాశో బుద్ధినాశాత్ప్రణశ్యతి ..

రాగద్వేషవిముక్తైస్తు విషయానింద్రియైశ్చరన్ .
ఆత్మవశ్యైర్విధేయాత్మా ప్రసాదమధిగచ్ఛతి ..

ప్రసాదే సర్వదుఃఖానాం హానిరస్యోపజాయతే .
ప్రసన్నచేతసో హ్యాశు బుద్ధిః పర్యవతిష్ఠతే ..

నాస్తి బుద్ధిరయుక్తస్య న చాయుక్తస్య భావనా .
న చాభావయతః శాంతిరశాంతస్య కుతః సుఖం ..

ఇంద్రియాణాం హి చరతాం యన్మనోఽనువిధీయతే .
తదస్య హరతి ప్రజ్ఞాం వాయుర్నావమివాంభసి ..

తస్మాద్యస్య మహాబాహో నిగృహీతాని సర్వశః .
ఇంద్రియాణీంద్రియార్థేభ్యస్తస్య ప్రజ్ఞా ప్రతిష్ఠితా ..

యా నిశా సర్వభూతానాం తస్యాం జాగర్తి సంయమీ .
యస్యాం జాగ్రతి భూతాని సా నిశా పశ్యతో మునేః ..

ఆపూర్యమాణమచలప్రతిష్ఠం
సముద్రమాపః ప్రవిశంతి యద్వత్ .
తద్వత్కామా యం ప్రవిశంతి సర్వే
స శాంతిమాప్నోతి న కామకామీ ..

విహాయ కామాన్యః సర్వాన్పుమాంశ్చరతి నిఃస్పృహః .
నిర్మమో నిరహంకారః స శాంతిమధిగచ్ఛతి ..

ఏషా బ్రాహ్మీ స్థితిః పార్థ నైనాం ప్రాప్య విముహ్యతి .
స్థిత్వాస్యామంతకాలేఽపి బ్రహ్మనిర్వాణమృచ్ఛతి ..

ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతోపనిషత్సు
బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే
సాంఖ్యయోగో నామ ద్వితీయోఽధ్యాయః ..

Ramaswamy Sastry and Vighnesh Ghanapaathi

Other stotras