അഥ ഷഷ്ഠോഽധ്യായഃ .
ആത്മസംയമയോഗഃ .

ശ്രീഭഗവാനുവാച -

അനാശ്രിതഃ കർമഫലം കാര്യം കർമ കരോതി യഃ .
സ സംന്യാസീ ച യോഗീ ച ന നിരഗ്നിർന ചാക്രിയഃ ..

യം സംന്യാസമിതി പ്രാഹുര്യോഗം തം വിദ്ധി പാണ്ഡവ .
ന ഹ്യസംന്യസ്തസങ്കല്പോ യോഗീ ഭവതി കശ്ചന ..

ആരുരുക്ഷോർമുനേര്യോഗം കർമ കാരണമുച്യതേ .
യോഗാരൂഢസ്യ തസ്യൈവ ശമഃ കാരണമുച്യതേ ..

യദാ ഹി നേന്ദ്രിയാർഥേഷു ന കർമസ്വനുഷജ്ജതേ .
സർവസങ്കല്പസംന്യാസീ യോഗാരൂഢസ്തദോച്യതേ ..

ഉദ്ധരേദാത്മനാത്മാനം നാത്മാനമവസാദയേത് .
ആത്മൈവ ഹ്യാത്മനോ ബന്ധുരാത്മൈവ രിപുരാത്മനഃ ..

ബന്ധുരാത്മാത്മനസ്തസ്യ യേനാത്മൈവാത്മനാ ജിതഃ .
അനാത്മനസ്തു ശത്രുത്വേ വർതേതാത്മൈവ ശത്രുവത് ..

ജിതാത്മനഃ പ്രശാന്തസ്യ പരമാത്മാ സമാഹിതഃ .
ശീതോഷ്ണസുഖദുഃഖേഷു തഥാ മാനാപമാനയോഃ ..

ജ്ഞാനവിജ്ഞാനതൃപ്താത്മാ കൂടസ്ഥോ വിജിതേന്ദ്രിയഃ .
യുക്ത ഇത്യുച്യതേ യോഗീ സമലോഷ്ടാശ്മകാഞ്ചനഃ ..

സുഹൃന്മിത്രാര്യുദാസീനമധ്യസ്ഥദ്വേഷ്യബന്ധുഷു .
സാധുഷ്വപി ച പാപേഷു സമബുദ്ധിർവിശിഷ്യതേ ..

യോഗീ യുഞ്ജീത സതതമാത്മാനം രഹസി സ്ഥിതഃ .
ഏകാകീ യതചിത്താത്മാ നിരാശീരപരിഗ്രഹഃ ..

ശുചൗ ദേശേ പ്രതിഷ്ഠാപ്യ സ്ഥിരമാസനമാത്മനഃ .
നാത്യുച്ഛ്രിതം നാതിനീചം ചൈലാജിനകുശോത്തരം ..

തത്രൈകാഗ്രം മനഃ കൃത്വാ യതചിത്തേന്ദ്രിയക്രിയഃ .
ഉപവിശ്യാസനേ യുഞ്ജ്യാദ്യോഗമാത്മവിശുദ്ധയേ ..

സമം കായശിരോഗ്രീവം ധാരയന്നചലം സ്ഥിരഃ .
സമ്പ്രേക്ഷ്യ നാസികാഗ്രം സ്വം ദിശശ്ചാനവലോകയൻ ..

പ്രശാന്താത്മാ വിഗതഭീർബ്രഹ്മചാരിവ്രതേ സ്ഥിതഃ .
മനഃ സംയമ്യ മച്ചിത്തോ യുക്ത ആസീത മത്പരഃ ..

യുഞ്ജന്നേവം സദാത്മാനം യോഗീ നിയതമാനസഃ .
ശാന്തിം നിർവാണപരമാം മത്സംസ്ഥാമധിഗച്ഛതി ..

നാത്യശ്നതസ്തു യോഗോഽസ്തി ന ചൈകാന്തമനശ്നതഃ .
ന ചാതിസ്വപ്നശീലസ്യ ജാഗ്രതോ നൈവ ചാർജുന ..

യുക്താഹാരവിഹാരസ്യ യുക്തചേഷ്ടസ്യ കർമസു .
യുക്തസ്വപ്നാവബോധസ്യ യോഗോ ഭവതി ദുഃഖഹാ ..

യദാ വിനിയതം ചിത്തമാത്മന്യേവാവതിഷ്ഠതേ .
നിഃസ്പൃഹഃ സർവകാമേഭ്യോ യുക്ത ഇത്യുച്യതേ തദാ ..

യഥാ ദീപോ നിവാതസ്ഥോ നേംഗതേ സോപമാ സ്മൃതാ .
യോഗിനോ യതചിത്തസ്യ യുഞ്ജതോ യോഗമാത്മനഃ ..

യത്രോപരമതേ ചിത്തം നിരുദ്ധം യോഗസേവയാ .
യത്ര ചൈവാത്മനാത്മാനം പശ്യന്നാത്മനി തുഷ്യതി ..

സുഖമാത്യന്തികം യത്തദ് ബുദ്ധിഗ്രാഹ്യമതീന്ദ്രിയം .
വേത്തി യത്ര ന ചൈവായം സ്ഥിതശ്ചലതി തത്ത്വതഃ ..

യം ലബ്ധ്വാ ചാപരം ലാഭം മന്യതേ നാധികം തതഃ .
യസ്മിൻസ്ഥിതോ ന ദുഃഖേന ഗുരുണാപി വിചാല്യതേ ..

തം വിദ്യാദ് ദുഃഖസംയോഗവിയോഗം യോഗസഞ്ജ്ഞിതം .
സ നിശ്ചയേന യോക്തവ്യോ യോഗോഽനിർവിണ്ണചേതസാ ..

സങ്കല്പപ്രഭവാൻകാമാംസ്ത്യക്ത്വാ സർവാനശേഷതഃ .
മനസൈവേന്ദ്രിയഗ്രാമം വിനിയമ്യ സമന്തതഃ ..

ശനൈഃ ശനൈരുപരമേദ് ബുദ്ധ്യാ ധൃതിഗൃഹീതയാ .
ആത്മസംസ്ഥം മനഃ കൃത്വാ ന കിഞ്ചിദപി ചിന്തയേത് ..

യതോ യതോ നിശ്ചരതി മനശ്ചഞ്ചലമസ്ഥിരം .
തതസ്തതോ നിയമ്യൈതദാത്മന്യേവ വശം നയേത് ..

പ്രശാന്തമനസം ഹ്യേനം യോഗിനം സുഖമുത്തമം .
ഉപൈതി ശാന്തരജസം ബ്രഹ്മഭൂതമകല്മഷം ..

യുഞ്ജന്നേവം സദാത്മാനം യോഗീ വിഗതകല്മഷഃ .
സുഖേന ബ്രഹ്മസംസ്പർശമത്യന്തം സുഖമശ്നുതേ ..

സർവഭൂതസ്ഥമാത്മാനം സർവഭൂതാനി ചാത്മനി .
ഈക്ഷതേ യോഗയുക്താത്മാ സർവത്ര സമദർശനഃ ..

യോ മാം പശ്യതി സർവത്ര സർവം ച മയി പശ്യതി .
തസ്യാഹം ന പ്രണശ്യാമി സ ച മേ ന പ്രണശ്യതി ..

സർവഭൂതസ്ഥിതം യോ മാം ഭജത്യേകത്വമാസ്ഥിതഃ .
സർവഥാ വർതമാനോഽപി സ യോഗീ മയി വർതതേ ..

ആത്മൗപമ്യേന സർവത്ര സമം പശ്യതി യോഽർജുന .
സുഖം വാ യദി വാ ദുഃഖം സ യോഗീ പരമോ മതഃ ..

അർജുന ഉവാച -

യോഽയം യോഗസ്ത്വയാ പ്രോക്തഃ സാമ്യേന മധുസൂദന .
ഏതസ്യാഹം ന പശ്യാമി ചഞ്ചലത്വാത്സ്ഥിതിം സ്ഥിരാം ..

ചഞ്ചലം ഹി മനഃ കൃഷ്ണ പ്രമാഥി ബലവദ് ദൃഢം .
തസ്യാഹം നിഗ്രഹം മന്യേ വായോരിവ സുദുഷ്കരം ..

ശ്രീഭഗവാനുവാച -

അസംശയം മഹാബാഹോ മനോ ദുർനിഗ്രഹം ചലം .
അഭ്യാസേന തു കൗന്തേയ വൈരാഗ്യേണ ച ഗൃഹ്യതേ ..

അസംയതാത്മനാ യോഗോ ദുഷ്പ്രാപ ഇതി മേ മതിഃ .
വശ്യാത്മനാ തു യതതാ ശക്യോഽവാപ്തുമുപായതഃ ..

അർജുന ഉവാച -

അയതിഃ ശ്രദ്ധയോപേതോ യോഗാച്ചലിതമാനസഃ .
അപ്രാപ്യ യോഗസംസിദ്ധിം കാം ഗതിം കൃഷ്ണ ഗച്ഛതി ..

കച്ചിന്നോഭയവിഭ്രഷ്ടശ്ഛിന്നാഭ്രമിവ നശ്യതി .
അപ്രതിഷ്ഠോ മഹാബാഹോ വിമൂഢോ ബ്രഹ്മണഃ പഥി ..

ഏതന്മേ സംശയം കൃഷ്ണ ഛേത്തുമർഹസ്യശേഷതഃ .
ത്വദന്യഃ സംശയസ്യാസ്യ ഛേത്താ ന ഹ്യുപപദ്യതേ ..

ശ്രീഭഗവാനുവാച -

പാർഥ നൈവേഹ നാമുത്ര വിനാശസ്തസ്യ വിദ്യതേ .
ന ഹി കല്യാണകൃത്കശ്ചിദ് ദുർഗതിം താത ഗച്ഛതി ..

പ്രാപ്യ പുണ്യകൃതാം ലോകാനുഷിത്വാ ശാശ്വതീഃ സമാഃ .
ശുചീനാം ശ്രീമതാം ഗേഹേ യോഗഭ്രഷ്ടോഽഭിജായതേ ..

അഥവാ യോഗിനാമേവ കുലേ ഭവതി ധീമതാം .
ഏതദ്ധി ദുർലഭതരം ലോകേ ജന്മ യദീദൃശം ..

തത്ര തം ബുദ്ധിസംയോഗം ലഭതേ പൗർവദേഹികം .
യതതേ ച തതോ ഭൂയഃ സംസിദ്ധൗ കുരുനന്ദന ..

പൂർവാഭ്യാസേന തേനൈവ ഹ്രിയതേ ഹ്യവശോഽപി സഃ .
ജിജ്ഞാസുരപി യോഗസ്യ ശബ്ദബ്രഹ്മാതിവർതതേ ..

പ്രയത്നാദ്യതമാനസ്തു യോഗീ സംശുദ്ധകിൽബിഷഃ .
അനേകജന്മസംസിദ്ധസ്തതോ യാതി പരാം ഗതിം ..

തപസ്വിഭ്യോഽധികോ യോഗീ ജ്ഞാനിഭ്യോഽപി മതോഽധികഃ .
കർമിഭ്യശ്ചാധികോ യോഗീ തസ്മാദ്യോഗീ ഭവാർജുന ..

യോഗിനാമപി സർവേഷാം മദ്ഗതേനാന്തരാത്മനാ .
ശ്രദ്ധാവാൻഭജതേ യോ മാം സ മേ യുക്തതമോ മതഃ ..

ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതോപനിഷത്സു
ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാർജുനസംവാദേ
ആത്മസംയമയോഗോ നാമ ഷഷ്ഠോഽധ്യായഃ ..

Ramaswamy Sastry and Vighnesh Ghanapaathi