अथ अष्टमोऽध्यायः ।
अक्षरब्रह्मयोगः ।

अर्जुन उवाच -

किं तद् ब्रह्म किमध्यात्मं किं कर्म पुरुषोत्तम ।
अधिभूतं च किं प्रोक्तमधिदैवं किमुच्यते ॥

अधियज्ञः कथं कोऽत्र देहेऽस्मिन्मधुसूदन ।
प्रयाणकाले च कथं ज्ञेयोऽसि नियतात्मभिः ॥

श्रीभगवानुवाच -

अक्षरं ब्रह्म परमं स्वभावोऽध्यात्ममुच्यते ।
भूतभावोद्भवकरो विसर्गः कर्मसंज्ञितः ॥

अधिभूतं क्षरो भावः पुरुषश्चाधिदैवतम् ।
अधियज्ञोऽहमेवात्र देहे देहभृतां वर ॥

अन्तकाले च मामेव स्मरन्मुक्त्वा कलेवरम् ।
यः प्रयाति स मद्भावं याति नास्त्यत्र संशयः ॥

यं यं वापि स्मरन्भावं त्यजत्यन्ते कलेवरम् ।
तं तमेवैति कौन्तेय सदा तद्भावभावितः ॥

तस्मात्सर्वेषु कालेषु मामनुस्मर युध्य च ।
मय्यर्पितमनोबुद्धिर्मामेवैष्यस्यसंशयः ॥

अभ्यासयोगयुक्तेन चेतसा नान्यगामिना ।
परमं पुरुषं दिव्यं याति पार्थानुचिन्तयन् ॥

कविं पुराणमनुशासितार-
मणोरणीयंसमनुस्मरेद्यः ।
सर्वस्य धातारमचिन्त्यरूप-
मादित्यवर्णं तमसः परस्तात् ॥

प्रयाणकाले मनसाऽचलेन
भक्त्या युक्तो योगबलेन चैव ।
भ्रुवोर्मध्ये प्राणमावेश्य सम्यक्
स तं परं पुरुषमुपैति दिव्यम् ॥

यदक्षरं वेदविदो वदन्ति
विशन्ति यद्यतयो वीतरागाः ।
यदिच्छन्तो ब्रह्मचर्यं चरन्ति
तत्ते पदं सङ्ग्रहेण प्रवक्ष्ये ॥

सर्वद्वाराणि संयम्य मनो हृदि निरुध्य च ।
मूर्ध्न्याधायात्मनः प्राणमास्थितो योगधारणाम् ॥

ओमित्येकाक्षरं ब्रह्म व्याहरन्मामनुस्मरन् ।
यः प्रयाति त्यजन्देहं स याति परमां गतिम् ॥

अनन्यचेताः सततं यो मां स्मरति नित्यशः ।
तस्याहं सुलभः पार्थ नित्ययुक्तस्य योगिनः ॥

मामुपेत्य पुनर्जन्म दुःखालयमशाश्वतम् ।
नाप्नुवन्ति महात्मानः संसिद्धिं परमां गताः ॥

आब्रह्मभुवनाल्लोकाः पुनरावर्तिनोऽर्जुन ।
मामुपेत्य तु कौन्तेय पुनर्जन्म न विद्यते ॥

सहस्रयुगपर्यन्तमहर्यद् ब्रह्मणो विदुः ।
रात्रिं युगसहस्रान्तां तेऽहोरात्रविदो जनाः ॥

अव्यक्ताद् व्यक्तयः सर्वाः प्रभवन्त्यहरागमे ।
रात्र्यागमे प्रलीयन्ते तत्रैवाव्यक्तसंज्ञके ॥

भूतग्रामः स एवायं भूत्वा भूत्वा प्रलीयते ।
रात्र्यागमेऽवशः पार्थ प्रभवत्यहरागमे ॥

परस्तस्मात्तु भावोऽन्योऽव्यक्तोऽव्यक्तात्सनातनः ।
यः स सर्वेषु भूतेषु नश्यत्सु न विनश्यति ॥

अव्यक्तोऽक्षर इत्युक्तस्तमाहुः परमां गतिम् ।
यं प्राप्य न निवर्तन्ते तद्धाम परमं मम ॥

पुरुषः स परः पार्थ भक्त्या लभ्यस्त्वनन्यया ।
यस्यान्तःस्थानि भूतानि येन सर्वमिदं ततम् ॥

यत्र काले त्वनावृत्तिमावृत्तिं चैव योगिनः ।
प्रयाता यान्ति तं कालं वक्ष्यामि भरतर्षभ ॥

अग्निर्ज्योतिरहः शुक्लः षण्मासा उत्तरायणम् ।
तत्र प्रयाता गच्छन्ति ब्रह्म ब्रह्मविदो जनाः ॥

धूमो रात्रिस्तथा कृष्णः षण्मासा दक्षिणायनम् ।
तत्र चान्द्रमसं ज्योतिर्योगी प्राप्य निवर्तते ॥

शुक्लकृष्णे गती ह्येते जगतः शाश्वते मते ।
एकया यात्यनावृत्तिमन्ययावर्तते पुनः ॥

नैते सृती पार्थ जानन्योगी मुह्यति कश्चन ।
तस्मात्सर्वेषु कालेषु योगयुक्तो भवार्जुन ॥

वेदेषु यज्ञेषु तपःसु चैव
दानेषु यत्पुण्यफलं प्रदिष्टम् ।
अत्येति तत्सर्वमिदं विदित्वा
योगी परं स्थानमुपैति चाद्यम् ॥

ॐ तत्सदिति श्रीमद्भगवद्गीतोपनिषत्सु
ब्रह्मविद्यायां योगशास्त्रे श्रीकृष्णार्जुनसंवादे
अक्षरब्रह्मयोगो नामाष्टमोऽध्यायः ॥

atha asht'amo'dhyaayah' .
aksharabrahmayogah' .

arjuna uvaacha -

kim' tad brahma kimadhyaatmam' kim' karma purushottama .
adhibhootam' cha kim' proktamadhidaivam' kimuchyate ..

adhiyajnyah' katham' ko'tra dehe'sminmadhusoodana .
prayaanakaale cha katham' jnyeyo'si niyataatmabhih' ..

shreebhagavaanuvaacha -

aksharam' brahma paramam' svabhaavo'dhyaatmamuchyate .
bhootabhaavodbhavakaro visargah' karmasanjnyitah' ..

adhibhootam' ksharo bhaavah' purushashchaadhidaivatam .
adhiyajnyo'hamevaatra dehe dehabhri'taam' vara ..

antakaale cha maameva smaranmuktvaa kalevaram .
yah' prayaati sa madbhaavam' yaati naastyatra sam'shayah' ..

yam' yam' vaapi smaranbhaavam' tyajatyante kalevaram .
tam' tamevaiti kaunteya sadaa tadbhaavabhaavitah' ..

tasmaatsarveshu kaaleshu maamanusmara yudhya cha .
mayyarpitamanobuddhirmaamevaishyasyasam'shayah' ..

abhyaasayogayuktena chetasaa naanyagaaminaa .
paramam' purusham' divyam' yaati paarthaanuchintayan ..

kavim' puraanamanushaasitaara-
manoraneeyam'samanusmaredyah' .
sarvasya dhaataaramachintyaroopa-
maadityavarnam' tamasah' parastaat ..

prayaanakaale manasaa'chalena
bhaktyaa yukto yogabalena chaiva .
bhruvormadhye praanamaaveshya samyak
sa tam' param' purushamupaiti divyam ..

yadaksharam' vedavido vadanti
vishanti yadyatayo veetaraagaah' .
yadichchhanto brahmacharyam' charanti
tatte padam' sangrahena pravakshye ..

sarvadvaaraani sam'yamya mano hri'di nirudhya cha .
moordhnyaadhaayaatmanah' praanamaasthito yogadhaaranaam ..

omityekaaksharam' brahma vyaaharanmaamanusmaran .
yah' prayaati tyajandeham' sa yaati paramaam' gatim ..

ananyachetaah' satatam' yo maam' smarati nityashah' .
tasyaaham' sulabhah' paartha nityayuktasya yoginah' ..

maamupetya punarjanma duh'khaalayamashaashvatam .
naapnuvanti mahaatmaanah' sam'siddhim' paramaam' gataah' ..

aabrahmabhuvanaallokaah' punaraavartino'rjuna .
maamupetya tu kaunteya punarjanma na vidyate ..

sahasrayugaparyantamaharyad brahmano viduh' .
raatrim' yugasahasraantaam' te'horaatravido janaah' ..

avyaktaad vyaktayah' sarvaah' prabhavantyaharaagame .
raatryaagame praleeyante tatraivaavyaktasanjnyake ..

bhootagraamah' sa evaayam' bhootvaa bhootvaa praleeyate .
raatryaagame'vashah' paartha prabhavatyaharaagame ..

parastasmaattu bhaavo'nyo'vyakto'vyaktaatsanaatanah' .
yah' sa sarveshu bhooteshu nashyatsu na vinashyati ..

avyakto'kshara ityuktastamaahuh' paramaam' gatim .
yam' praapya na nivartante taddhaama paramam' mama ..

purushah' sa parah' paartha bhaktyaa labhyastvananyayaa .
yasyaantah'sthaani bhootaani yena sarvamidam' tatam ..

yatra kaale tvanaavri'ttimaavri'ttim' chaiva yoginah' .
prayaataa yaanti tam' kaalam' vakshyaami bharatarshabha ..

agnirjyotirahah' shuklah' shanmaasaa uttaraayanam .
tatra prayaataa gachchhanti brahma brahmavido janaah' ..

dhoomo raatristathaa kri'shnah' shanmaasaa dakshinaayanam .
tatra chaandramasam' jyotiryogee praapya nivartate ..

shuklakri'shne gatee hyete jagatah' shaashvate mate .
ekayaa yaatyanaavri'ttimanyayaavartate punah' ..

naite sri'tee paartha jaananyogee muhyati kashchana .
tasmaatsarveshu kaaleshu yogayukto bhavaarjuna ..

vedeshu yajnyeshu tapah'su chaiva
daaneshu yatpunyaphalam' pradisht'am .
atyeti tatsarvamidam' viditvaa
yogee param' sthaanamupaiti chaadyam ..

om tatsaditi shreemadbhagavadgeetopanishatsu
brahmavidyaayaam' yogashaastre shreekri'shnaarjunasam'vaade
aksharabrahmayogo naamaasht'amo'dhyaayah' ..

Ramaswamy Sastry and Vighnesh Ghanapaathi