అథ చతుర్దశోఽధ్యాయః .
గుణత్రయవిభాగయోగః .

శ్రీభగవానువాచ -

పరం భూయః ప్రవక్ష్యామి జ్ఞానానాం జ్ఞానముత్తమం .
యజ్జ్ఞాత్వా మునయః సర్వే పరాం సిద్ధిమితో గతాః ..

ఇదం జ్ఞానముపాశ్రిత్య మమ సాధర్మ్యమాగతాః .
సర్గేఽపి నోపజాయంతే ప్రలయే న వ్యథంతి చ ..

మమ యోనిర్మహద్ బ్రహ్మ తస్మిన్గర్భం దధామ్యహం .
సంభవః సర్వభూతానాం తతో భవతి భారత ..

సర్వయోనిషు కౌంతేయ మూర్తయః సంభవంతి యాః .
తాసాం బ్రహ్మ మహద్యోనిరహం బీజప్రదః పితా ..

సత్త్వం రజస్తమ ఇతి గుణాః ప్రకృతిసంభవాః .
నిబధ్నంతి మహాబాహో దేహే దేహినమవ్యయం ..

తత్ర సత్త్వం నిర్మలత్వాత్ప్రకాశకమనామయం .
సుఖసంగేన బధ్నాతి జ్ఞానసంగేన చానఘ ..

రజో రాగాత్మకం విద్ధి తృష్ణాసంగసముద్భవం .
తన్నిబధ్నాతి కౌంతేయ కర్మసంగేన దేహినం ..

తమస్త్వజ్ఞానజం విద్ధి మోహనం సర్వదేహినాం .
ప్రమాదాలస్యనిద్రాభిస్తన్నిబధ్నాతి భారత ..

సత్త్వం సుఖే సంజయతి రజః కర్మణి భారత .
జ్ఞానమావృత్య తు తమః ప్రమాదే సంజయత్యుత ..

రజస్తమశ్చాభిభూయ సత్త్వం భవతి భారత .
రజః సత్త్వం తమశ్చైవ తమః సత్త్వం రజస్తథా ..

సర్వద్వారేషు దేహేఽస్మిన్ప్రకాశ ఉపజాయతే .
జ్ఞానం యదా తదా విద్యాద్వివృద్ధం సత్త్వమిత్యుత ..

లోభః ప్రవృత్తిరారంభః కర్మణామశమః స్పృహా .
రజస్యేతాని జాయంతే వివృద్ధే భరతర్షభ ..

అప్రకాశోఽప్రవృత్తిశ్చ ప్రమాదో మోహ ఏవ చ .
తమస్యేతాని జాయంతే వివృద్ధే కురునందన ..

యదా సత్త్వే ప్రవృద్ధే తు ప్రలయం యాతి దేహభృత్ .
తదోత్తమవిదాం లోకానమలాన్ప్రతిపద్యతే ..

రజసి ప్రలయం గత్వా కర్మసంగిషు జాయతే .
తథా ప్రలీనస్తమసి మూఢయోనిషు జాయతే ..

కర్మణః సుకృతస్యాహుః సాత్త్వికం నిర్మలం ఫలం .
రజసస్తు ఫలం దుఃఖమజ్ఞానం తమసః ఫలం ..

సత్త్వాత్సంజాయతే జ్ఞానం రజసో లోభ ఏవ చ .
ప్రమాదమోహౌ తమసో భవతోఽజ్ఞానమేవ చ ..

ఊర్ధ్వం గచ్ఛంతి సత్త్వస్థా మధ్యే తిష్ఠంతి రాజసాః .
జఘన్యగుణవృత్తిస్థా అధో గచ్ఛంతి తామసాః ..

నాన్యం గుణేభ్యః కర్తారం యదా ద్రష్టానుపశ్యతి .
గుణేభ్యశ్చ పరం వేత్తి మద్భావం సోఽధిగచ్ఛతి ..

గుణానేతానతీత్య త్రీందేహీ దేహసముద్భవాన్ .
జన్మమృత్యుజరాదుఃఖైర్విముక్తోఽమృతమశ్నుతే ..

అర్జున ఉవాచ -

కైర్లింగైస్త్రీన్గుణానేతానతీతో భవతి ప్రభో .
కిమాచారః కథం చైతాంస్త్రీన్గుణానతివర్తతే ..

శ్రీభగవానువాచ -

ప్రకాశం చ ప్రవృత్తిం చ మోహమేవ చ పాండవ .
న ద్వేష్టి సంప్రవృత్తాని న నివృత్తాని కాంక్షతి ..

ఉదాసీనవదాసీనో గుణైర్యో న విచాల్యతే .
గుణా వర్తంత ఇత్యేవం యోఽవతిష్ఠతి నేంగతే ..

సమదుఃఖసుఖః స్వస్థః సమలోష్టాశ్మకాంచనః .
తుల్యప్రియాప్రియో ధీరస్తుల్యనిందాత్మసంస్తుతిః ..

మానాపమానయోస్తుల్యస్తుల్యో మిత్రారిపక్షయోః .
సర్వారంభపరిత్యాగీ గుణాతీతః స ఉచ్యతే ..

మాం చ యోఽవ్యభిచారేణ భక్తియోగేన సేవతే .
స గుణాన్సమతీత్యైతాన్బ్రహ్మభూయాయ కల్పతే ..

బ్రహ్మణో హి ప్రతిష్ఠాహమమృతస్యావ్యయస్య చ .
శాశ్వతస్య చ ధర్మస్య సుఖస్యైకాంతికస్య చ ..

ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతోపనిషత్సు
బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే
గుణత్రయవిభాగయోగో నామ చతుర్దశోఽధ్యాయః ..

Ramaswamy Sastry and Vighnesh Ghanapaathi