అథ షష్ఠోఽధ్యాయః .
ఆత్మసంయమయోగః .

శ్రీభగవానువాచ -

అనాశ్రితః కర్మఫలం కార్యం కర్మ కరోతి యః .
స సంన్యాసీ చ యోగీ చ న నిరగ్నిర్న చాక్రియః ..

యం సంన్యాసమితి ప్రాహుర్యోగం తం విద్ధి పాండవ .
న హ్యసంన్యస్తసంకల్పో యోగీ భవతి కశ్చన ..

ఆరురుక్షోర్మునేర్యోగం కర్మ కారణముచ్యతే .
యోగారూఢస్య తస్యైవ శమః కారణముచ్యతే ..

యదా హి నేంద్రియార్థేషు న కర్మస్వనుషజ్జతే .
సర్వసంకల్పసంన్యాసీ యోగారూఢస్తదోచ్యతే ..

ఉద్ధరేదాత్మనాత్మానం నాత్మానమవసాదయేత్ .
ఆత్మైవ హ్యాత్మనో బంధురాత్మైవ రిపురాత్మనః ..

బంధురాత్మాత్మనస్తస్య యేనాత్మైవాత్మనా జితః .
అనాత్మనస్తు శత్రుత్వే వర్తేతాత్మైవ శత్రువత్ ..

జితాత్మనః ప్రశాంతస్య పరమాత్మా సమాహితః .
శీతోష్ణసుఖదుఃఖేషు తథా మానాపమానయోః ..

జ్ఞానవిజ్ఞానతృప్తాత్మా కూటస్థో విజితేంద్రియః .
యుక్త ఇత్యుచ్యతే యోగీ సమలోష్టాశ్మకాంచనః ..

సుహృన్మిత్రార్యుదాసీనమధ్యస్థద్వేష్యబంధుషు .
సాధుష్వపి చ పాపేషు సమబుద్ధిర్విశిష్యతే ..

యోగీ యుంజీత సతతమాత్మానం రహసి స్థితః .
ఏకాకీ యతచిత్తాత్మా నిరాశీరపరిగ్రహః ..

శుచౌ దేశే ప్రతిష్ఠాప్య స్థిరమాసనమాత్మనః .
నాత్యుచ్ఛ్రితం నాతినీచం చైలాజినకుశోత్తరం ..

తత్రైకాగ్రం మనః కృత్వా యతచిత్తేంద్రియక్రియః .
ఉపవిశ్యాసనే యుంజ్యాద్యోగమాత్మవిశుద్ధయే ..

సమం కాయశిరోగ్రీవం ధారయన్నచలం స్థిరః .
సంప్రేక్ష్య నాసికాగ్రం స్వం దిశశ్చానవలోకయన్ ..

ప్రశాంతాత్మా విగతభీర్బ్రహ్మచారివ్రతే స్థితః .
మనః సంయమ్య మచ్చిత్తో యుక్త ఆసీత మత్పరః ..

యుంజన్నేవం సదాత్మానం యోగీ నియతమానసః .
శాంతిం నిర్వాణపరమాం మత్సంస్థామధిగచ్ఛతి ..

నాత్యశ్నతస్తు యోగోఽస్తి న చైకాంతమనశ్నతః .
న చాతిస్వప్నశీలస్య జాగ్రతో నైవ చార్జున ..

యుక్తాహారవిహారస్య యుక్తచేష్టస్య కర్మసు .
యుక్తస్వప్నావబోధస్య యోగో భవతి దుఃఖహా ..

యదా వినియతం చిత్తమాత్మన్యేవావతిష్ఠతే .
నిఃస్పృహః సర్వకామేభ్యో యుక్త ఇత్యుచ్యతే తదా ..

యథా దీపో నివాతస్థో నేంగతే సోపమా స్మృతా .
యోగినో యతచిత్తస్య యుంజతో యోగమాత్మనః ..

యత్రోపరమతే చిత్తం నిరుద్ధం యోగసేవయా .
యత్ర చైవాత్మనాత్మానం పశ్యన్నాత్మని తుష్యతి ..

సుఖమాత్యంతికం యత్తద్ బుద్ధిగ్రాహ్యమతీంద్రియం .
వేత్తి యత్ర న చైవాయం స్థితశ్చలతి తత్త్వతః ..

యం లబ్ధ్వా చాపరం లాభం మన్యతే నాధికం తతః .
యస్మిన్స్థితో న దుఃఖేన గురుణాపి విచాల్యతే ..

తం విద్యాద్ దుఃఖసంయోగవియోగం యోగసంజ్ఞితం .
స నిశ్చయేన యోక్తవ్యో యోగోఽనిర్విణ్ణచేతసా ..

సంకల్పప్రభవాన్కామాంస్త్యక్త్వా సర్వానశేషతః .
మనసైవేంద్రియగ్రామం వినియమ్య సమంతతః ..

శనైః శనైరుపరమేద్ బుద్ధ్యా ధృతిగృహీతయా .
ఆత్మసంస్థం మనః కృత్వా న కించిదపి చింతయేత్ ..

యతో యతో నిశ్చరతి మనశ్చంచలమస్థిరం .
తతస్తతో నియమ్యైతదాత్మన్యేవ వశం నయేత్ ..

ప్రశాంతమనసం హ్యేనం యోగినం సుఖముత్తమం .
ఉపైతి శాంతరజసం బ్రహ్మభూతమకల్మషం ..

యుంజన్నేవం సదాత్మానం యోగీ విగతకల్మషః .
సుఖేన బ్రహ్మసంస్పర్శమత్యంతం సుఖమశ్నుతే ..

సర్వభూతస్థమాత్మానం సర్వభూతాని చాత్మని .
ఈక్షతే యోగయుక్తాత్మా సర్వత్ర సమదర్శనః ..

యో మాం పశ్యతి సర్వత్ర సర్వం చ మయి పశ్యతి .
తస్యాహం న ప్రణశ్యామి స చ మే న ప్రణశ్యతి ..

సర్వభూతస్థితం యో మాం భజత్యేకత్వమాస్థితః .
సర్వథా వర్తమానోఽపి స యోగీ మయి వర్తతే ..

ఆత్మౌపమ్యేన సర్వత్ర సమం పశ్యతి యోఽర్జున .
సుఖం వా యది వా దుఃఖం స యోగీ పరమో మతః ..

అర్జున ఉవాచ -

యోఽయం యోగస్త్వయా ప్రోక్తః సామ్యేన మధుసూదన .
ఏతస్యాహం న పశ్యామి చంచలత్వాత్స్థితిం స్థిరాం ..

చంచలం హి మనః కృష్ణ ప్రమాథి బలవద్ దృఢం .
తస్యాహం నిగ్రహం మన్యే వాయోరివ సుదుష్కరం ..

శ్రీభగవానువాచ -

అసంశయం మహాబాహో మనో దుర్నిగ్రహం చలం .
అభ్యాసేన తు కౌంతేయ వైరాగ్యేణ చ గృహ్యతే ..

అసంయతాత్మనా యోగో దుష్ప్రాప ఇతి మే మతిః .
వశ్యాత్మనా తు యతతా శక్యోఽవాప్తుముపాయతః ..

అర్జున ఉవాచ -

అయతిః శ్రద్ధయోపేతో యోగాచ్చలితమానసః .
అప్రాప్య యోగసంసిద్ధిం కాం గతిం కృష్ణ గచ్ఛతి ..

కచ్చిన్నోభయవిభ్రష్టశ్ఛిన్నాభ్రమివ నశ్యతి .
అప్రతిష్ఠో మహాబాహో విమూఢో బ్రహ్మణః పథి ..

ఏతన్మే సంశయం కృష్ణ ఛేత్తుమర్హస్యశేషతః .
త్వదన్యః సంశయస్యాస్య ఛేత్తా న హ్యుపపద్యతే ..

శ్రీభగవానువాచ -

పార్థ నైవేహ నాముత్ర వినాశస్తస్య విద్యతే .
న హి కల్యాణకృత్కశ్చిద్ దుర్గతిం తాత గచ్ఛతి ..

ప్రాప్య పుణ్యకృతాం లోకానుషిత్వా శాశ్వతీః సమాః .
శుచీనాం శ్రీమతాం గేహే యోగభ్రష్టోఽభిజాయతే ..

అథవా యోగినామేవ కులే భవతి ధీమతాం .
ఏతద్ధి దుర్లభతరం లోకే జన్మ యదీదృశం ..

తత్ర తం బుద్ధిసంయోగం లభతే పౌర్వదేహికం .
యతతే చ తతో భూయః సంసిద్ధౌ కురునందన ..

పూర్వాభ్యాసేన తేనైవ హ్రియతే హ్యవశోఽపి సః .
జిజ్ఞాసురపి యోగస్య శబ్దబ్రహ్మాతివర్తతే ..

ప్రయత్నాద్యతమానస్తు యోగీ సంశుద్ధకిల్బిషః .
అనేకజన్మసంసిద్ధస్తతో యాతి పరాం గతిం ..

తపస్విభ్యోఽధికో యోగీ జ్ఞానిభ్యోఽపి మతోఽధికః .
కర్మిభ్యశ్చాధికో యోగీ తస్మాద్యోగీ భవార్జున ..

యోగినామపి సర్వేషాం మద్గతేనాంతరాత్మనా .
శ్రద్ధావాన్భజతే యో మాం స మే యుక్తతమో మతః ..

ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతోపనిషత్సు
బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే
ఆత్మసంయమయోగో నామ షష్ఠోఽధ్యాయః ..

Ramaswamy Sastry and Vighnesh Ghanapaathi